Tải sách Truy Tìm Căn Nguyên Tăng Trưởng
Tác giả : William Easterly
Tải sách Miễn Phí
Nội dung sách Truy Tìm Căn Nguyên Tăng Trưởng
Sự kiện thứ nhất: Cách đây vài ba năm, hàng tuần, Đài Truyền hình Việt Nam phát một chương trình với cái tên rất “hot”: “Làm giàu không khó”. Một cái “tít” mang tính cổ động cao, truyền cảm hứng mạnh. Và có phần nào đó nhạo báng (những cá nhân, và cả những dân tộc mãi chưa thoát được nghèo). Khoảng một năm nay, không hiểu vì lý do gì, chương trình đó không thấy được phát sóng nữa. Thật đáng tiếc. Khán giả mất một chương trình hiếm có trên đời (có lẽ chỉ có ở Việt Nam) dạy cách làm giàu mà không phải tốn công, tốn sức, đặc biệt là ít phải động não (vì các mẹo làm giàu đã có sẵn, cứ thế mà dùng).
Sự kiện thứ hai: Nền kinh tế thế giới hiện đang lâm vào cuộc khủng hoảng trầm trọng “trăm năm có một”, như nhiều nhà kinh tế hạng nhất, cỡ như Alan Greensphan, cựu Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ hay GS. Paul Krugman, nhà kinh tế vừa đoạt giải Noben, người được mệnh danh là “nhà cảnh báo khủng hoảng của thế giới” xếp hạng.
Sau khi chịu tổn thất nhiều ngàn tỷ USD, cả thế giới đang phải hè nhau hợp sức, góp hàng mấy chục ngàn tỷ USD để “cứu nạn”. Nhưng kết quả cho đến bây giờ vẫn còn khá mờ mịt. Đến mức hình dạng chu kỳ khủng hoảng, người thì dự đoán dạng chữ V (nghĩa là một khi kinh tế thế giới xuống đến đáy thì sẽ vọt lên ngay), người thì dự đoán dạng chữ U (kinh tế thế giới sẽ nằm bẹp ở đáy một thời gian rồi mới ngóc lên được); còn không ít kẻ “bi quan” thì dự đoán dạng chữ L (sẽ nằm bẹp rất lâu).
Khi đặt hai sự kiện đó gần nhau, bật lên chủ đề cuốn sách mà các bạn đang cầm trên tay – cuốn Truy tìm căn nguyên tăng trưởng: Làm giàu thật sự dễ hay khó? Tại sao nhân loại ngàn đời loay hoay với bài toán tăng trưởng kinh tế mà cho đến nay, trong số hơn 200 quốc gia trên trái đất, chỉ có chừng hơn ba chục quốc gia, với chừng ¼ dân số thế giới được coi là đã trở thành giàu? Căn nguyên là ở đâu?
Truy tìm
Đề tài về các cuộc truy tìm đã có từ rất lâu. Trong tâm thức con người, nó là cuộc tìm kiếm những vật vô giá có nhiều đặc tính thần kỳ như: Bộ lông cừu vàng, Chén thánh, thuốc trường sinh bất lão. Tuy nhiên, vật báu được nhắc đến trong hầu hết các câu chuyện nếu không phải là thứ khó đạt được, thì cũng để lại nỗi thất vọng khi người ta tìm thấy nó. Jason1 đã tìm được Bộ lông cừu vàng với sự giúp sức của Medea, người đã phản bội cha mình, nhưng cuộc hôn nhân của Jason và Medea đã không như ý. Jason phản bội Medea để chạy theo một công chúa khác. Quá thất vọng, Medea đã giết cô dâu trẻ và đứa con riêng của cô ta.
Cách đây 50 năm, sau Chiến tranh thế giới thứ II, chúng tôi, những nhà kinh tế đã bắt đầu cuộc truy tìm táo bạo của mình: khám phá phương tiện giúp các nước nghèo ở vùng nhiệt đới có thể trở nên giàu có ngang tầm các nước giàu ở châu Âu và Bắc Mỹ. Những đau khổ, cùng cực mà người nghèo phải chịu đựng cũng như cuộc sống tiện nghi, đầy đủ của người giàu thôi thúc chúng tôi tiến hành cuộc tìm kiếm của riêng mình. Nếu cuộc truy tìm đầy tham vọng của chúng tôi thành công, nó sẽ là một trong những chiến thắng trí tuệ vĩ đại nhất của nhân loại.
Giống như những bậc tìm kiếm tiền bối, chúng tôi đã gắng sức kiếm tìm thứ bảo bối thần kỳ – chiếc chìa khóa có thể giúp các nước nghèo nhiệt đới trở nên giàu có. Chúng tôi cho rằng mình đã tìm được bảo bối không chỉ một lần. Vật báu mà chúng tôi tìm thấy xuất hiện dưới đủ mọi hình thức từ viện trợ nước ngoài đến đầu tư vào máy móc; từ củng cố, nâng cao chất lượng giáo dục đến kiểm soát gia tăng dân số; từ cho vay với điều kiện cải tổ cho đến xóa giảm nợ với cùng điều kiện trên. Nhưng đáng tiếc, không một bảo bối nào trong số đó phát huy được công hiệu như hứa hẹn.
Các nước nghèo được chúng tôi sử dụng liệu pháp này không thể đạt được mức tăng trưởng như chúng tôi kỳ vọng. Thậm chí, những khu vực được chúng tôi “tận tình cứu chữa” như các nước cận sa mạc Sahara còn giẫm chân tại chỗ. Mỹ La tinh và Trung Đông có tăng trưởng trong thời gian ngắn, rồi sau đó nhanh chóng rơi vào khủng hoảng trong những năm 1980, 1990. Nam Á, một “bệnh nhân” nhận được sự quan tâm rất lớn của các nhà kinh tế, cũng chỉ tăng trưởng loạng choạng, rồi rốt cuộc vẫn là nơi đóng góp một phần đáng kể vào tỷ lệ đói nghèo trên thế giới. Và gần đây nhất, Đông Á với thành công chói sáng mà chúng tôi không tiếc lời tôn vinh đã rơi vào khủng hoảng trầm trọng (một số nước trong khu vực này hiện vẫn đang trong quá trình hồi phục). Ngoài các nước nhiệt đới, chúng tôi cũng tìm cách áp dụng các liệu pháp này cho các nước Đông Âu cũ và kết quả thu được thật đáng thất vọng.
Khi các tuyên bố tìm thấy thần dược tăng trưởng chứng tỏ sự vô căn cứ, chúng tôi – những nhà kinh tế học cũng thường bàn tán, chỉ trích các công thức đã vi phạm nghiêm trọng nguyên tắc cơ bản của kinh tế học. Sự việc xảy ra không phải là thất bại của kinh tế học, mà là thất bại của việc ứng dụng nguyên tắc kinh tế học vào các chính sách thực tiễn. Vậy, nguyên tắc cơ bản của kinh tế học là gì? Như một nhà thông thái đi trước đã từng nói: “Người ta chỉ làm khi được trả công; khi không được trả công, người ta sẽ không làm.” Cuốn sách tuyệt vời The Armchair Economist (Nhà kinh tế học suông) của Steven Landsburg đã đúc kết nguyên tắc trên cô đọng hơn: “Con người, ai cũng hành động vì động cơ.”
Trong suốt hai thập kỷ qua, các nhà kinh tế học đã tiến hành một cuộc nghiên cứu tìm hiểu tăng trưởng kinh tế phản ứng như thế nào trước các động cơ. Công trình này đã phân tích cụ thể phản ứng trước động cơ của từng cá nhân, từng doanh nghiệp, từng quan chức chính phủ và từng tổ chức viện trợ. Nó chứng minh, tăng trưởng kinh tế của một xã hội không phải luôn phát huy hiệu quả đối với các quan chức chính phủ, nhà viện trợ, doanh nghiệp và hộ gia đình như ở cấp độ cá nhân. Động cơ dẫn lối họ theo một hướng khác, và thường là không có lợi. Nghiên cứu này cũng chỉ rõ khi nhận thức muộn mằn, các thần dược tăng trưởng kinh tế được áp dụng cho các nước vùng nhiệt đới trước đây (và một số hiện nay vẫn được sử dụng) đã gây ra những sai lầm nghiêm trọng như thế nào.
Trong cuộc truy tìm thứ thần dược có công hiệu lột xác từ nghèo thành giàu cho những nước này, chúng ta cần khắc cốt ghi tâm rằng mọi người chỉ làm cái gì họ được trả công. Muốn tăng trưởng kinh tế, chúng ta phải nỗ lực để đảm bảo bộ ba các nhà viện trợ Thế giới thứ nhất, chính phủ các nước Thế giới thứ ba và người dân thường của các nước Thế giới thứ ba có động cơ đúng đắn. Nhưng nếu động cơ đúng đắn chỉ là trên lý thuyết, thì tăng trưởng cũng sẽ chỉ là trong kỳ vọng. Trên thực tế, bộ ba trên thường không có động cơ đúng đắn, hành động của họ vi phạm nghiêm trọng nguyên tắc cơ bản của kinh tế học và vì vậy, tăng trưởng như kỳ vọng không thể xảy ra.
Đây quả thực là câu chuyện buồn nhưng nó vẫn lóe lên những tia hi vọng. Hiện nay, chúng ta đã có những bằng chứng thống kê để lật ngược lý thuyết, mổ xẻ sự thất bại của các thần dược và nguyên lý hoạt động của các chính sách được thiết lập dựa trên động cơ. Động cơ có thể thay đổi và đưa các quốc gia vào vạch xuất phát của hành trình đi tới thịnh vượng. Đó không phải là việc dễ dàng. Động cơ tự nó không phải là thần dược có thể ngay lập tức trị bách bệnh. Chúng ta sẽ thấy động cơ của các nhà viện trợ, chính phủ và người dân chồng chéo lên nhau, tạo nên một cái mạng phức tạp, không dễ dàng tháo gỡ.
Không chỉ có vậy, từ lâu, nhiều người đã rất thất vọng và tin rằng cuộc tìm kiếm sẽ không thể thành công. Những người phản đối từ Seattle đến Prague đều kêu gọi dừng cuộc tìm kiếm. Đó là điều không thể chấp nhận được. Chừng nào các nước nghèo vẫn đang phải chịu đựng các loại bệnh dịch, sự đàn áp, và cái đói, như tôi sẽ nói chi tiết trong phần I cuốn sách này, và khi trí tuệ con người có thể tìm ra cách giúp họ trở nên giàu có hơn, thì cuộc tìm kiếm nhất định phải được tiếp tục.
Trước khi bắt đầu đi vào nội dung chính, tôi muốn đưa ra bốn lưu ý. Đầu tiên, những điều tôi viết ở đây chỉ là ý kiến của cá nhân tôi, chứ không phải của tổ chức nơi tôi làm việc ‒ World Bank (từ đây sẽ gọi tắt là WB). Thậm chí, trong cuốn sách này, tôi sẽ phân tích và chỉ ra những điểm sai lầm trong hành động trước đây của tổ chức. Có một điều ở WB mà tôi luôn ngưỡng mộ và thầm cảm ơn: Tổ chức này đã khuyến khích những kẻ thích châm chọc như tôi được tự do nghiên cứu, tìm hiểu và không dập tắt các cuộc tranh luận nội bộ về chính sách của mình.
Thứ hai, tôi sẽ không đề cập đến vấn đề môi trường. Ban đầu, tôi đã thử đưa vấn đề môi trường vào nội dung sách, nhưng tôi nhận ra mình tôi không thể đưa ra bất kỳ thông tin hữu ích nào. Tăng trưởng tác động như thế nào đến môi trường là một vấn đề lớn, và nó sẽ là đề tài cho một cuốn sách khác. Hầu hết các nhà kinh tế học đều tin rằng bất kỳ tác động tiêu cực nào của tăng trưởng lên môi trường đều có thể loại bỏ bằng một chính sách môi trường khôn ngoan, như buộc đối tượng làm ô nhiễm phải chịu chi phí cho tác hại mà họ gây ra và do đó, chúng ta sẽ không phải ngừng tăng trưởng kinh tế để bảo tồn môi trường. Đây là một ý kiến không tồi bởi dừng tăng trưởng kinh tế sẽ là một tin buồn đối với những người nghèo trên khắp thế giới.
Xin cảm ơn bạn đã đọc hết bài
Leave a Comment